Poniżej prezentujemy Państwu krótkie podsumowanie wybranych parametrów stanu zdrowia oraz stylu życia na podstawie pierwszych przebadanych 539 mieszkańców Białegostoku w ramach Projektu Białystok PLUS.
Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób układu sercowo-naczyniowego. W przebadanej populacji podwyższone wartości ciśnienia tętniczego zostały wykazane u 27% (w skali Białegostoku jest to ponad 50 000 mieszkańców). Okazało się, że więcej mężczyzn (39%) choruje na nadciśnienie tętnicze porównując do populacji kobiet (17,8%). Dodatkowo, w grupie osób, które nie były leczone wcześniej na nadciśnienie wykazano, że aż 21,9% ma wartości powyżej normy, co daje nam 14,8% całej populacji badanej. Co więcej, wśród osób leczonych z powodu nadciśnienia aż 61,8% było leczone skutecznie.
Dyslipidemia to stan, w którym stężenia lipidów i lipoprotein w osoczu są zbyt wysokie, nie odpowiadając wartościom uznanym za zalecane. Zalecenia zależą od całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego (ryzyka wystąpienia zawału lub udaru) pacjenta. Na pełny profil lipidowy składają się: poziom triglicerydów, stężenie cholesterolu LDL oraz HDL. Nieprawidłowy profil lipidowy stwierdzono u 68,5% badanej populacji, w grupie kobiet wskaźnik wyniósł 63,4%, a w grupie mężczyzn 75,1%. W obu grupach wiekowych, poniżej i powyżej 65 roku życia, nieprawidłowe wartości lipidów wykazano w około 68%.
Na podstawie pomiaru glikemii na czczo oraz obciążenia glukozą w teście OGTT cukrzycę rozpoznano u 5,1% badanych Białostoczan, którzy wcześniej nie deklarowali zaburzeń metabolizmu węglowodanów. Stan przedcukrzycowy został rozpoznany u 47,6%, z czego w grupie powyżej 65 roku życia u blisko 51%. Alarmujący jest odsetek chorujących na cukrzycę – aż 12% badanych.
Guzki tarczycy są często rozpoznawaną patologią tarczycy Częstość występowania guzków tarczycy jest większa u kobiet niż u mężczyzn i zwiększa się z wiekiem. Przyjmuje się w odniesieniu do guzków tarczycy, że jeśli przynajmniej jeden z jego wymiarów osiąga wielkość 1cm lub więcej, to zalecana jest dalsza diagnostyka. W badanej grupie stwierdzono obecność przynajmniej 1 guzka tarczycy spełniającego powyższy warunek u 21,3% (wśród kobiet 24,6%, mężczyzn 17%).
Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja należy do wiodących przyczyn niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym. Choruje na nią w ciągu całego życia kilkanaście procent populacji osób dorosłych, częściej kobiety. Depresja znacząco wpływa na jakość życia i zdolność funkcjonowania w każdym obszarze życia, zarówno społecznym jak i zawodowym. Bardzo często towarzyszą jej inne problemy zdrowotne, najczęściej są to choroby przewlekłe. Skala depresji Becka służy do przesiewowego rozpoznawania objawów depresji. Pozwala na wstępną ocenę nasilenia badanych symptomów. W badanej grupie u 15,5% osób odnotowano cechy łagodnej depresji, u 3,4% umiarkowanej, a u 1,9% ciężkiej depresji. Jakiekolwiek zaburzenia depresyjne rozpoznano u 27,2% kobiet, 12,5% mężczyzn. W skali Białegostoku problem depresji może dotyczyć co piątego mieszkańca! Objawy depresji wystąpiły u 23,4% osób powyżej 65 roku życia (36,3% kobiet, 6,1% mężczyzn).
Niemal połowa Białostoczan (45,8%) ma obecne blaszki miażdżycowe w tętnicach szyjnych wykazane podczas badania USG. Powyżej 65 roku życia jest to aż 95,1% mieszkańców. Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną zwężeń i niedrożności tętnicy szyjnej wewnętrznej – odpowiada za 90% przypadków. Powstająca w świetle tętnicy blaszka miażdżycowa powoduje zwężenie a z czasem zamknięcie jej światła. Takie zaburzenie może być przyczyną przemijających ataków niedokrwiennych połączonych z zaburzeniami pamięci lub udaru niedokrwiennego mózgu. Nawet 80% tych udarów może wystąpić bez objawów ostrzegawczych, co tym bardziej powinno zachęcić pacjentów do działań zapobiegających powstanie blaszek miażdżycowych. Aby uniknąć powstawania blaszek miażdżycowych to właśnie osoby młodsze powinny skupić się na działaniach profilaktycznych, stosować odpowiednią dietę z ograniczeniem spożycia tłuszczów zwierzęcych, nie palić papierosów oraz zadbać o aktywność fizyczną.
Nadwaga i otyłość stanowią jeden z najbardziej rozpowszechnionych problemów zdrowotnych związanych ze stylem życia. Obecnie ponad 1,9 miliarda ludzi po 18 roku życia ma nadmierną masę ciała, z czego aż 650 milinów stanowią osoby otyłe (13% populacji). W Polsce skala problemu nadwagi i otyłości jest bardzo duża, gdyż aż 3 na 5 dorosłych Polaków ma nadwagę, a co czwarty jest otyły. Otyłość może być traktowana jako niezależna jednostka chorobowa, ale również jako czynnik ryzyka wystąpienia wielu chorób przewlekłych (w tym sercowo-naczyniowych, niektórych nowotworów, cukrzycy typu 2) a także przedwczesnej umieralności. Wśród badanych Białostoczan nadwagę stwierdziliśmy u ponad 1/3 Białostoczan (w tym blisko połowy mężczyzn!!!), zaś otyła była co czwarta osoba (równie często kobiety i mężczyźni).
Zgromadzenie tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej nazywane otyłością brzuszną jest szczególnie groźne dla zdrowia, ponieważ prowadzi ona do zaburzeń i spowolnienia procesów przemiany materii i gospodarki lipidowej. Prowadzi również do rozwoju chorób przewlekłych. Otyłość brzuszna może występować także u osób z prawidłową lub lekko podwyższoną masą ciała. Szczególnie niekorzystny rozkład tkanki tłuszczowej, tzw. otyłość brzuszną rozpoznano u około 60% kobiet i 25% mężczyzn. Otyłości brzusznej najprościej zapobiegać przez zmianę nawyków żywieniowych, rezygnacji z używek oraz ruch, najlepiej na świeżym powietrzu.
Prawidłowa dieta ma duże znaczenie w zapobieganiu i wspomaganiu leczenia większości chorób cywilizacyjnych. Ważny element zdrowego odżywiania stanowi właściwa częstość spożywania posiłków. Wykazano, że u osób, które zwyczajowo zjadają 1‒2 obfite posiłki dziennie częściej występuje otyłość, cukrzyca typu 2, hipercholesterolemia i kamica pęcherzyka żółciowego w porównaniu z tymi, którzy spożywają więcej posiłków dziennie. Aby pozostać zdrowym, powinno się spożywać regularnie 4–5 posiłków dziennie, przerwy między nimi powinny wynosić 3‒4 godziny. Zwyczaj ten przyczynia się do ograniczenia ilości przyjmowanych przekąsek, a także ułatwia utrzymanie prawidłowych poziomów cukru we krwi. Badani Białostoczanie nie odżywiają się regularnie, jedynie co druga osoba deklarowała spożywanie posiłków o stałych porach. Dojadanie pomiędzy posiłkami dotyczyło 96,1% badanych Białostoczan. Spośród produktów dojadanych prawie połowa (48,2%) wymieniła słodycze, 22,8% kanapki, 18,9% słone przekąski. Ponad 70% dojadało owoce, 13,7% warzywa, 39,7% orzechy, 15,2% jogurty naturalne, a 16,1% jogurty owocowe.
Brak warzyw i owoców w codziennej diecie stwierdziliśmy u ponad połowy badanych (54,4%), częściej byli to mężczyźni niż kobiety. Tymczasem to warzywa i owoce powinny być spożywane kilka razy dziennie (co najmniej 5 porcji dziennie) jako źródło witamin, składników mineralnych, błonnika oraz naturalnych przeciwutleniaczy. Najkorzystniej spożywać je na surowo lub minimalnie przetworzone, ponieważ w takiej formie produkty te zachowują najwyższą wartość odżywczą.
Prawie połowa badanych deklarowała dosładzanie gorących napojów, częściej mężczyźni niż kobiety (56,8% vs 34,3%). Nadmierne spożycie cukru i słodyczy przyczynia się do rozwoju nadwagi i otyłości, może zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2, miażdżycy, sprzyja też powstawaniu próchnicy zębów.
Jedną z przyczyn nadmiernego spożycia soli jest dosalanie potraw w czasie ich przygotowywania. Dodawanie soli do przygotowanych wcześniej potraw i kanapek potwierdziło 44,0% badanych. Nadmierne spożycie soli prowadzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego, zawału serca i udaru mózgu. Może także w istotny sposób zwiększać zachorowalność na raka żołądka, osteoporozę oraz sprzyjać rozwojowi otyłości.
Sposób spędzania wonnego czasu stanowi bardzo ważny element w życiu człowieka. Niestety nadal zbyt dużą popularnością cieszy się wykonywanie czynności niewymagających ruchu i wysiłku fizycznego. Aż 2/3 spośród badanych Białostoczan spędzało wolny czas przed telewizorem. Ponad połowa przeznaczała czas wolny na czytanie, a 46% na korzystanie z Internetu. Taki sedenteryjny tryb życia może przyczynić się do rozwoju wielu chorób przewlekłych i pogorszania jakości życia. Siedzący tryb życia sprzyja rozwojowi chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, zaburzeniom w składzie tkanki kostnej.
Niezbyt intensywny ruch to alternatywny sposób spędzania wolnego czasu. Badani najczęściej decydowali się na spacery i pracę w ogrodzie. Ze spacerów w czasie wolnym częściej korzystały kobiety niż mężczyźni, a pracą w ogrodzie częściej zajmowali się badani powyżej 65 r.ż. Warto zauważyć, że każda umiarkowana aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na kondycję psychiczną. Nawet lekki wysiłek fizyczny (spacer, prace domowe, uprawianie ogródka) w istotny sposób zmniejsza poziom stresu i lęku.
Co trzecia badana osoba (w większości mężczyźni) deklarowała palenie papierosów, najczęściej dotyczy to osób młodszych (prawie 40%). Jednak nawet w grupie wieku powyżej 65 r.ż. pali co dziesiąty badany. Należy pamiętać, że palenie papierosów jest istotnym czynnikiem ryzyka zdrowotnego i stanowi jeden z głównych czynników rozwoju chorób układu krążenia oraz nowotworów, a to ryzyko można obniżyć wspomagając osoby palące w rzucaniu tego nałogu. Dodatkowo, osoby palące papierosów mają osłabiona odporność i częściej dotykają je infekcje dróg oddechowych. Poza tym mają słabszą kondycję i sprawność fizyczną.
Analiza spożywania napojów alkoholowych wykazała, że prawie połowa badanych spożywała piwo częściej niż raz miesiącu, a co piąty badany robił to częściej niż raz w tygodniu. Spożywanie wina częściej niż raz w miesiącu potwierdziło 27,3% osób, z kolei częściej niż raz w tygodniu 5,6%. Blisko 40% Białostoczan częściej niż raz miesiącu spożywało wódkę, a 5% robiła to częściej niż raz w tygodniu. Napoje alkoholowe nie są zalecane, co najwyżej dopuszczone w ograniczonej ilości. Spożycie alkoholu wiąże się z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, marskości wątroby, zapalenia trzustki, wypadkowością i samobójstwami.
Choroby cywilizacyjne to powszechnie występujące schorzenia o zasięgu globalnym stanowiące przyczynę ponad 80% zgonów. Stan zdrowia i styl życia znajdują się obecnie w centrum zmian społecznych i odgrywają w nich kluczowe role. Regularne monitorowanie stanu zdrowia przez ocenę stanu odżywienia, oraz podjęta odpowiednio wcześniej profilaktyka, mają decydujący wpływ na prewencję chorób w wieku późniejszym. Popularyzacja prowadzenia aktywnych form zagospodarowywania czasu wolnego oraz zasad zdrowego żywienia zyskuje wciąż na popularności. Dbałość jednostek o sprawność fizyczną i psychiczną powinna stać się priorytetem zdrowego stylu życia.